Ξεκινώντας με την βασική διαπίστωση ότι τα αγροτικά προϊόντα είναι τρόφιμα, εδώ και πολλά χρόνια οι επιχειρήσεις αντιλήφθηκαν την ανάγκη να διασφαλιστεί η ποιότητα και η ασφάλεια αυτών των προϊόντων. Οι πιέσεις από τα super market, η νομική ευθύνη του παραγωγού, η αστικοποίηση του πληθυσμού και η απομάκρυνσή του από τους τρόπους παραγωγής, οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες, οι έντονες πιέσεις από τη Βιομηχανία Μεταποίησης – Τυποποίησης, η τάση για διαφοροποίηση, αλλά και η υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έθεσε γρήγορα αυτή την ανάγκη σε εφαρμογή.
Ήδη από τα τέλη του ‘90 εισήχθησαν στην παραγωγή, συσκευασία και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων έννοιες όπως Ολοκληρωμένη Διαχείριση, Κανόνες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, Διασφάλιση της Υγιεινής και Ασφάλειας των τροφίμων, Διασφάλιση της Ποιότητας και Προστασία του Περιβάλλοντος κ.ά. Σύντομα αναπτύχθηκαν δεκάδες πρότυπα και πρωτόκολλα για την αναγνώριση της συμμόρφωσης επιχειρήσεων και προϊόντων, ώστε να εναρμονιστούν με τις διεθνείς επιταγές μέσω της πιστοποίησής τους.
Σήμερα η έννοια «Πιστοποίηση» είναι πολύ οικεία στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, όμως καθημερινά οι απαιτήσεις αυξάνονται. Οι επιχειρήσεις καλούνται να ικανοποιήσουν ανάγκες που ξεφεύγουν των στενών ορίων της ασφάλειας και ποιότητας. Η παρακολούθηση των απαιτήσεων των πελατών (πελατοκεντρικά πρότυπα), ο σεβασμός στο περιβάλλον (αποτύπωμα άνθρακα, ανάλυση κύκλου ζωής προϊόντων, διαχείριση απορριμμάτων κ.ά.), αλλά και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ορίζουν το νέο πλαίσιο.
Ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται καταρχήν πιεστικό για την καθημερινότητα της μικρομεσαίας επιχείρησης, η οποία προκειμένου να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτητικές αγορές οφείλει να είναι πιστοποιημένη σε έναν μεγάλο αριθμό προτύπων και πρωτοκόλλων που δεν εξαντλείται στα παρακάτω: AGRO 2.1, AGRO 2.2, GLOBALGAP, ISO 22000, ISO 9001, ISO 14001, IFS FOOD, BRC, GLOBALG.A.P. GRASP κ.ά.
Τα πιστοποιητικά συνιστούν προαπαιτούμενο για την πώληση αγροτικών προϊόντων, αλλά και διαβατήριο για την διακίνησή τους από τον παραγωγό στο τραπέζι του καταναλωτή.
Οι εξελίξεις στις διεθνείς αγορές κατέληξαν ότι η πιστοποίηση συνιστά ένα πρώτο βήμα, αλλά δεν αρκεί για τη διαφοροποίηση μιας επιχείρησης και των προϊόντων της.
Μετάβαση στα Ιδιωτικά Πρωτόκολλα
Η συνέχεια είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Τα περισσότερα super market και σε ορισμένες περιπτώσεις οι βιομηχανίες μεταποίησης δεν αρκούνται πια μόνο στα πιστοποιητικά των προμηθευτών τους. Προχωρούν στην έκδοση δικών τους απαιτήσεων μέσω Ιδιωτικών Πρωτοκόλλων, στα οποία «επιβάλλεται» να προσαρμοστούν οι προμηθευτές.
Πρωτόκολλα που δίνουν έμφαση στο σημείο παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, το χωράφι και στον υπεύθυνο καλλιέργειας, τον παραγωγό. Για την επίτευξη υψηλής και σταθερής ποιότητας, τίθενται ξεκάθαρα κριτήρια συνεργασίας μεταξύ επιχείρησης και προμηθευτών με αρχικό στόχο την ορθή αξιολόγηση και αναβάθμιση των τελευταίων και την περαιτέρω δημιουργία «κλειστών» ομάδων παραγωγών· ομάδες που θα εμπνέουν εμπιστοσύνη και θα συμβάλουν στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας του προϊόντος και τελικά στην αναγνώριση της ποιότητας από τους καταναλωτές.
Η πραγματικότητα που διαμορφώνεται για τις επιχειρήσεις τροφίμων αντικατοπτρίζει έναν διαρκή και καθημερινό αγώνα για την επίτευξη όλων αυτών των προδιαγραφών που έχουν τεθεί από τα πρότυπα, τα πρωτόκολλα, τις απαιτήσεις των πελατών και τελικά από τον ίδιο τον καταναλωτή.
Προσαρμογή στις ανάγκες του αύριο, σήμερα!
Για να ευοδωθεί αυτός ο αγώνας χρειάζεται να υιοθετηθεί κουλτούρα ποιότητας στην λειτουργία των επιχειρήσεων. Θα πρέπει για τον σκοπό αυτό να εφαρμοστούν από τις επιχειρήσεις τροφίμων ένα σύνολο ενεργειών, όπως:
- Καθορισμός ενός στρατηγικού σχεδίου για κάθε κατηγορία πελάτη και ενσωμάτωση της ποιότητας
- Καθορισμός και καταγραφή διαδικασιών βάσει της λειτουργίας της επιχείρησης και των απαιτήσεων των πελατών
- Συνεχής εκπαίδευση όλων των εργαζομένων
- Εσωτερικές επιθεωρήσεις της εφαρμογής του Συστήματος Ποιότητας, μέτρηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής και της ικανοποίησης των πελατών
Αρωγός σε αυτή την προσπάθειά τους είναι σαφώς και πρωτίστως τα Συστήματα Ποιότητας – τα οποία όμως πρέπει να επανεξετάσουν οι επιχειρήσεις τροφίμων – όχι μόνο προς την κατεύθυνση της πιστοποίησης, αλλά να τα ανάγουν σε εργαλείο διοίκησης, καταγράφοντας το Σύστημα Παραγωγής τους, με το οποίο θα παρακολουθούν τη διαδικασία παραγωγής και τις απαιτήσεις πελατών, επιδεικνύοντας ευελιξία στην ικανοποίηση των αναγκών μιας διαρκώς εξελισσόμενης αγοράς.
Γιώργος Πεχλιβανίδης
Ειδικός Συστημάτων Ποιότητας, NOVACERT ΕΠΕ
